Günümüz “Z Kuşağı” Çocuklarının Ders Çalışmaları Nasıl Desteklenmeli? İlkokul ve ortaokulda çocuğu olan anne – babaların zihinlerini fazlasıyla meşgul eden iki konudan bir tanesi “Çocuğumun elinden cep telefonu düşmüyor, televizyonun, bilgisayarın başından kaldıramıyorum bu konuda ne yapabilirim?”
Bir diğeri de “Ders çalışmasını nasıl sağlayabilirim, çalışma alışkanlığı kazanmasına nasıl destek olabilirim?” Ders çalışma alışkanlığı kazandırmada hemen her anne-baba zorluk yaşamıştır. Ama çağımızın çocuklarında teknolojiyle çok fazla iç içe olmalarından dolayı bu durum daha da zorlayıcı. Bu çocuklar Z kuşağı (2000 yılından sonra doğan çocuklar) olarak tanımlanıyor. Önce Z kuşağı, dijital çağ çocuğu yada en genel tabirle zamane çocukları olarak tanımlayabileceğimiz bu çocukların hangi ortamda büyüdüklerine, nelerden etkilendiklerine bakmakta fayda var.
Çevresinde daha küçük yaşlardan itibaren elinden tablet bilgisayarını, cep telefonunu düşürmeyen saatlerini bilgisayarın başında geçiren çocukları hemen herkes rahatlıkla gözlemliyordur. Bu çocuklar aynı anda birden fazla işi yapıyorlar, arkadaşlarıyla mesajlaşmak, müzik indirmek, internette video indirmek, film izlemek en sevdikleri uğraşlar.
Z kuşağı çocuklarının en önemli özellikleri teknolojiye oldukça açık, teknolojiyi bir araç olarak değil yaşamlarının bir parçası olarak gören çocuklardan oluşması.
Günümüzde teknoloji kullanımı tüm dünyada ve her alanda yaygınlaştı ve ayrılmaz bir parçamız halinegeldi. Bu gelişmelerin sonucu olarak da teknoloji ile iç içe büyüyen bir nesille bir aradayız. Aslında hepimiz bir dönem bir kuşağın temsilcileriydik ve zaman çocukları olarak anıldık. Ancak biz yetişkinlerin zamane çocuğu oldukları dönemle bir önceki dönem arasında çok büyük farklılıklar yaşanmazdı. Günümüzde ise bu farklılıklar ciddi boyutlarda. Bugünün çocukları konuşmalarından,dinledikleri müzikten, zevklerinden, giyimlerine yaşam tarzlarına kadar bir önceki kuşaklardan büyük farklılıklar gösteriyorlar. Günümüz çocukları anne babalarından farklı öğreniyor, farklı şeylerden keyif alıyorlar, farklı sosyalleşiyorlar.
Z kuşağı olarak adlandırılan zamane çocuklarının özelliklerine baktığımızda; teknolojiyle arkadaş olduklarını, basılı olmayan dijital kaynakları öğrenirken daha çok tercih ettiklerini, anında geri bildirim isteklerini, sanal ortamda hızla sosyalleştiklerini, iletişimlerinde bazı kısaltmalar kullandıklarını, özgür ve aktif olduklarını görüyoruz.
Yaşları 8-12 arasında olan bir gurup çocuk üzerinde yapılan araştırmada medya, TV izleme, dijital ortamında kullanılması arttıkça sosyal ilişkilerde ve duygusal gelişimde azalma ortaya çıkmış. Ayrıca aynı anda birkaç işi yapma bir konu ile ilgili bazı detayların gözden kaçmasına neden olmakta.
Bu tür sonuçlarla karşı karşıya kalmamız çocuklarımızı teknolojiden uzak tutacağımız anlamına gelmemektedir.Bazı aileler bu konuda katı bir yol izleyerek çocuklarını dijital ortamlardan,teknolojik aletlerden uzak tutmaya çalışıyor. Bu noktada yapılması gereken çocuğa yasak koymak yerine teknolojiyi akıllı ve bilinçli kullanmayı öğretmektir.
Olumsuz etkilerinin yanı sıra bilgisayar ve diğer konsol oyunları gibi teknolojik ürünlerin çocukların strateji, el-göz koordinasyonlarını geliştirmelerine katkısı da oldukça fazladır. Burada en çok dikkat edilecek nokta çocuklarımızın hangi sürede bunlarla zaman geçirmelerini bilmeleri ve bu kontrolü sağlayabilmelidir. İdeal süre ne olmalıdır? Amerikan Pediatri Akademisinin önerdiği süre 1-2 saat. Ancak günümüz çocuklarına baktığımızda ebeveynleri tarafından herhangi bir sınırlama ile karşı karşıya değillerse bu sürenin 7-8 saate kadar çıktığını görebiliyoruz.
Çocuğumuzun yoğun bilgisayar, TV, internet kullanımında neler yapılmalı?
Öncelikle haftalık kullanım saatleri belirlenmeli. Daha sonra günlük kullanım saatlerinin de belirlenmesi önemli. Bunu yaparken çalar saat vb. bir uyaranla süresinin dolduğunu bilgisayarın ya da TV’nin başından kalkmasını kendilerine hatırlatmakta fayda olacaktır. Bu tedbirlerin yanı sıra çocuğa özdenetim becerisi kazandırmaya yönelik alınacak tedbirler ve internet dışında spor ve sanatsal faaliyetlere yönlendirmek de çok önemlidir.
Çocuğunuza sınırlı da olsa internet kullandırırken bu kullanım sırasında neler yapılmalı?
Çocuğunuza internet kullanımı ile ilgili bilinçlendirmeniz çok önemli. İnternette sohbet ederken adı, soyadı, telefon numarası gibi kişisel bilgilerini vermemesi gerektiğini belirtmelisiniz. Ortak karar vermeden internet aracılığıyla herhangi bir şey satın almaması, kredi kartı numaralarınızı vermemesi gerektiğini anlatmalısınız. İnternette hiçbir tartışmaya girmemesi gerektiğini, böyle bir durumla karşılaşması halinde sizi haberdar etmesi gerektiğini vurgulamalısınız.Bazı insanların kötü niyetli olabilecekleri çocuk olmadıkları halde kendilerini çocuk gibi tanıtabileceklerinin de mümkün olabileceği çocuklara anlatılmalıdır.
Çocuklarımızın arkalarında dijital iz bıraktıklarını unutmamalıyız. İnternette girdikleri her sitenin her mesajlaşmanın izledikleri her türlü videonun kaydının tutulduğunu unutmamak gerekir. İleride rahatsız olacakları bir durumla karşılaşmamak için bu bilinçle hareket etmelerinin önemli olduğu çocuklarımıza anlatılmalıdır.
Çocuklarınızın hangi arkadaşıyla,nerede olduğunu takip ettiğiniz gibi internette de neler yaptığını, hangi sitelere girdiğini, kimlerle arkadaşlık ettiğini bilmek en doğal hakkınızdır.
Peki, bu kuşak çocuklarınızın ders çalışmalarına nasıl destek olabilirsiniz?
Öğretmenler öğrencilerin okul ortamında etkin ders çalışma alışkanlığı yöntemlerini öğretir ve öğrencinin derse katılma, sürdürme konularında öğrencileri destekler. Çocuğun ev ortamında etkin ders çalışmaya başlaması, çalışmasını sürdürmesi becerilerini desteklemek, onların çalışma ortamlarını düzenlemek anne babaların sorumluluğundadır.
Okul başarısı doğuştan getirilen bir yetenek değildir, öğrenilen bir beceridir. Ancak tüm alışkanlıklar gibi çalışma alışkanlığını da hızlı bir şekilde değiştirmek,mevcut bir alışkanlığı değiştirmek çok kolay değildir. Bu ancak kararlı,sabırlı ve bilinçli bir çaba ile mümkün olabilir. Bunun için öncelikle çocuğun bireysel bazı özelliklerini bilmek gerekir. Algılama süresi ne kadar, hangi yöntemle daha etkin öğrenebiliyor, mevcut çalışma alışkanlığı nasıl vb.
Bununla beraber çocuğun neden çalıştığına dair hedeflerinin olması gerekir. Küçük hedeflerle başlayıp bu hedeflere ulaştıkça başarı hissini tatması onun daha sonraki hedefler için motivasyonunu artıracak ve kendine olan güvenini destekleyecektir. Başlangıçta hedef belirleme konusunda çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Sınavdan yüksek bir not almak da hedeftir. Ödevlerini zamanında yapması da bir hedeftir.
Çocuğa çalışma alışkanlığı kazandırırken dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta çocuğun çalışma sürecindeki çabalarının ödüllendirilmesidir. Çoğu anne baba sınav sonuçlarına odaklı ödüllendirmeler yoluna gider ve bu durum çocuk üzerinde istenen etkiyi bırakmaz. Eğer çocuğa bir sistemli çalışma alışkanlığı kazandırmak istiyorsa konu sonuca giden yolda gösterdiği çabadan dolayı ödüllendirmeliyiz. Bu durum istemediği bir sonuçla karşılaştığında “yapamıyorum, başaramıyorum, çalışsam da olmuyor zaten” gibi düşüncelere kapılıp çalışmaktan vazgeçmesini de engelleyecektir.
Diğer bir konu da anne babaların, çocukların masa başında geçirdikleri sürenin etkin çalıştıkları anlamına gelmediğini bilmeleridir.Çok çalıştığı halde başarılı olamayan öğrenciler vardır. Bunun nedeni çoğunlukla plansız, kendi özelliklerine uymayan yöntemlerle çalışma ya da yanlış yöntemlerle çalışmaktır. Bu noktada önemli olan çocuğun masa başında ne kadar süre kaldığından çok masa başından kaldığı süre içerisinde neler yaptığıdır.
Anne babaların dikkat etmesi gereken diğer bir nokta da etkin çalışmanın gerçekleşebilmesi için çalışma ortamının düzenlenmiş olmasıdır. Çocuğun çalışma ortamında dikkat dağıtıcı özellikleri olan TV, telefon, bilgisayar vb. bulundurulmamalıdır. Kendilerini kontrol etmekte güçlük çeken çocuklar için ortamda bu noktalara dikkat etmemek daha zorlayıcı olacaktır.
Çalışma alışkanlığı kazandırma aşamasında pekiştireç ve yaptırımların uygulanması da önemlidir.Çalışma planı hazırlanırken çocuğunuzla beraber olmanız ve ortak kararlar almanız programın uygulanabilirliğini artıracaktır. Ayrıca bu aşamada yapılan plana uyulamaması durumunda hangi sonuçlarla karşılaşacağına da ortak karar vermeniz önemlidir. Örneğin, ödevlerini yapmaması durumunda arkadaşlarıyla yapacağı etkinliğin ertelenmesi gibi.
Canan HANSOY
Vatan Okulları Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Birimi Koordinatörü
